JNM-17 - English

Lesson 17

Try listening to the bare dialogue first

Section 13 Traduku

Sample Answers are offered below

As previously you are recommended to commit as much to writing as possible. It helps to ‘lock things into the brain’! As before, the following are only a selection of possible answers. Advice on using a ‘passive conjunction’ is discussed in a later lesson.

How does one remember which correlative ending is which? Some use these –

‘-a’ like

‘-al’ what is the rationALe? i.e. the reason

‘-am’ AM I late this a.m.? i.e. it’s time related

‘-e’ nowhere like home i.e. location

‘-el’ how the hELL’ do I know how to do it

‘-es’ English uses ‘s’ – whose, a mother‘s son

‘-o’ an object

‘-om’ an OMount, quantity

‘-u’ individUal , unique

Please attempt the exercises before consulting the material below.

Leciono 16

Leciono 18

Lesson 17 Answers with a ‘bits’ added. Why not add your own?

Section 7

Q. Kie estas la lakto? Ĉu vi finis ĝin?

A. Jes, ĝi estas finita. Jen estas la malplena laktujo.

Q. Kie estas la taso? Ĉu vi rompis ĝin?

A. Jes, ĝi estas rompita. Bedaŭrinde ĝi falis sur la plankon.

Q. Kie estas la ĉemizo? Ĉu vi lavis ĝin?

A. Jes, ĝi estas lavita kaj nun tute freŝa denove (lesson 4)

Q. Kie estas la pano? Ĉu vi bakis ĝin?

A. Mi ne scias, kie la pano estas. Mi certe ne bakis iom. Mi ne scias kiel baki panon.

Q. Kaj la krizo? Ĉu vi solvis ĝin?

A. Kompreneble mi solvis ĝin. Eh … vi ja intencis diri ‘kvizo’ anstataŭ ‘krizo’, ĉu ne?

Q. Kaj la valizoj? Ĉu vi pakis ilin?

A. Jes, mi pakis niajn aĵojn tre nete en la valizojn.

Section 8

Q. Kio okazis? Ĉu iu forĵetis ĝin?

A. Jes, ĝi estis forĵetita de la infanoj / Jes, forĵetis ĝin la infanoj

Note: the second reply is shorter, avoids the heavier passive form, exploits Esperanto’s flexible word order, draws attention to the agent and avoids ‘de’, a word with various meanings in Esperanto.

Q. Kio okazis? Ĉu iu punis lin?

A. Jes, li estis punita de la instruisto / Jes, punis lin la instruisto.

Q. Kio okazis? Ĉu iu puŝis ŝin?

A. Jes, ŝi estis puŝita de alia knabino / Jes alia knabino puŝis ŝin / Jes, puŝis ŝin alia knabino.

Q. Kio okazis? Ĉu iu gajnis la premion?

A. Jes la premio estis gajnita de tiu akta sinjoro / Jes, tiu alta sinjoro ĝin gajnis / Jes, ĝin gajnis tiu alta sinjoro

Q. Kio okazis? Ĉu iu premis la butonon?

A. Jes ja. Ĝi estis premita de tiu frenezulo / Jes tiu frenezulo ĝin prenis. / Jes, premis ĝin tiu alta sinjoro.

Noto: Poste ni studos aliajn pasivajn formojn. Ĉi tiu kun ‘-ita’ estas la plej ofta.

Section 9

Kiel ajn vi skribis, certe tio ne efikis,

However you wrote, that certainly did not have an effect

Kion ajn vi skribis, certe vi ne sukcesis esprimi ĉion kion vi volis

Whatever you wrote, you certainly did not succeed in expressing everything you wished.

Kiam ajn vi skribis, certe via avino ne estis kontenta.

Whenever you wrote, your grandmother was not happy.

Kial ajn vi skribis, certe via patrino estia ŝokita
Whatever the reason you wrote, your mother was certainly shocked,

Kiom ajn vi skribis, certe ĝi ne estis sufiĉe longa por via estro.
However much you wrote, it certainly was not sufficiently long for your boss.

Section 10

Here is the complete table of Esperanto’s so-called “correlatives” – a relatively simple way to remember a whole set of words, most but not all of which are very important. The extra labels are to assist in learning them. To ‘create’ any of the words just take one of the 5 beginnings across the top – in blue. Now add one of the endings in the final column on the right – in red. Each correlative has an “i” in the middle or in one set (as “i” is itself a beginning) at the start of the word.

ĉi– Universal every	ki– Question what	i– Indefinite some	neni– Negative no	ti– Specific that
ĉia all / every kind	kia what kind	ia some kind	nenia no kind of	tia that kind / such	–a Kind (adjective)
ĉial for every reason	kial why / for what reason	ial for some reason	nenial for no reason	tial so / for that reason	–al Reason
ĉiam always at every time	kiam when at what time	iam sometime at some time	neniam never at no time	tiam then at that time	–am Time
ĉie everywhere	kie where	ie somewhere	nenie nowhere	tie there	–e Place
ĉiel in all ways	kiel how / in what way	iel somehow / in some way	neniel in no way	tiel that way / so	–el Way, Manner
ĉies everyone’s	kies whose	ies someone’s	nenies noone’s / nobody’s	ties that one’s	–es Possession
ĉio everything	kio what (thing)	io something	nenio nothing	tio that (thing)	–o Thing (noun)
ĉiom every bit of it / all	kiom how much	iom some quantity / somewhat	neniom none / no amount	tiom that much	–om Quantity
ĉiu everyone	kiu who / which one	iu someone / some / anyone	neniu nobody none / no-one	tiu that (one)	–u Person / Individual

		–a (kind)
		–al (reason)
(every) ĉ–		–am (time)
(what) k–		–e (place)
(some)	–i–	–el (way)
(no) nen–		–es (one’s)
(that) t–		–o (thing)
		–om (quantity)
		–u (individual)

Another way of looking at ‘creating correlatives’ is to choose one ‘beginning’ from the first column below. Secondly add -i- which coming in the ‘middle’ always precedes an ending. Thirdly, choose one ‘ending’ from the last column. You have again ‘created’ a complete correlative.

So you only need to learn 5 ‘beginnings’, 1 ‘middle’ and 9 ‘endings’ (15 ‘bits’ in total) to learn 45 words – not bad value! Most of them are very useful and common. You may be able to guess which of them are not often used! Note these words cannot be disassembled and the ‘bits’ used separately. The bits are not roots. Rather, each complete ‘correlative’ is a root, a basic idea in the language. When it makes sense, correlatives can take endings such as ‘o’ and ‘a’. e.g. ‘kialo’ means ‘a reason’, ‘iamo’ means ‘some unknown time’, ‘kioma’ means ‘how many-th’, ‘tien’ means ‘towards / into that place’.

Ĉia – Ne ĉian penson metu sur la langonᶻ

Ĉial – Tio estas ĉial konsilinda

Ĉiam – Prenu kiel vi volas, la poto ĉiam bolasᶻ

Ĉie – Malsaĝulo ĉie sian nomon skribasᶻ

Ĉiel – Ili ĉiel helpis nin

Ĉies – Esperanto estas ĉies propraĵoᶻ

Ĉio – Ne ĉio brilanta estas diamantoᶻ

Ĉiom – Donu al la lupo iom, li postulos ĉiomᶻ

Ĉiu – Ĉiu estis junulo, ĉiu estis pekuloᶻ

Kia – Kia naskiĝis, tia grandiĝisᶻ

Kial – Kial vi plorasᶻ?

Kiam – Kiam mi povos paroli al ŝi?ᶻ

Kie – Kie jukas, tie ni gratasᶻ

Kiel – Ĝi baraktis kiel fiŝo ekster akvo

Kies – La kato scias kies lardon ĝi manĝisᶻ

Kio – Kio estis liaj lastaj vortoj?ᶻ

Kiom da lingvoj vi parolas?ᶻ

Kiu – Kiun daton ni havas hodiaŭ?

Ia – Via vino estas nur ia abomena acidaĵoᶻ

Ial – La mondo ial rigardis ilin senkonfideᶻ

Iam – Morti iam vi ja devasᶻ

Ie – Mi renkontis vin ie, sed mi ne memoras kie.

Iel – Ili ĉiel helpis nin

Ies – Esperanto estas ĉies propraĵoᶻ

Io – Ne ĉio brilanta estas diamantoᶻ

Iom – Donu al la lupo iom, li postulos ĉiomᶻ

Iu – Ĉiu estis junulo, ĉiu estis pekuloᶻ

Nenia – Ne ĉian penson metu sur la langonᶻ

Nenial – Tio estas ĉial konsilinda

Neniam – Prenu kiel vi volas, la poto ĉiam bolasᶻ

Nenie – Malsaĝulo ĉie sian nomon skribasᶻ

Neniel – Ili ĉiel helpis nin

Nenies – Esperanto estas ĉies propraĵoᶻ

Nenio – Ne ĉio brilanta estas diamantoᶻ

Neniom – Donu al la lupo iom, li postulos ĉiomᶻ

Neniu – Ĉiu estis junulo, ĉiu estis pekuloᶻ

Tia –

Tial –

Tiam –

Tie –

Tiel –

Ties –

Tio –

Tiom –

Tiu –

Section 11

Section 12

Section 13 Traduku

Helen: Did you hear that Robert had (suferi) a car accident?

Peter: No. Was anybody hurt?

Helen: Robert was not driving (veturigi), but he was the only one hurt (vundi). Caroline (Karolina) was driving but she was not at fault (kulpa). Both were very shocked.

Peter: What happened? Was the other driver injured? What happened to the cars?

Helen: What questions! There was no other car, so no other driver. A pedestrian (piediranto) stepped (paŝi) into the road. Luckily Caroline did not hit (trafi) her but she hit a bollard (bolardo) instead. Robert hit his head somehow and hurt an arm. The car was quite badly damaged (damaĝi) by the bollard. The repairer (ripari) had to send a lorry (kamiono) to drag the car away. Robert needed an ambulance. (ambulanco). Caroline went with him to hospital.

Peter. What a saga (sagao)!

Section 14 Report

Paul is a close friend of Mary and Peter. Michael (Mikaelo) is Mary’s grandfather and has heard all about his fall. Write a short report on what Paul has heard about Michael’s injuries from the fall, whether the old man was taken to hospital and what the doctors and nurses are like there. Tells us also how Mary’s grandfather is faring, how she has taken the matter and whether she intends to visit the hospital.

Lesson 17 : Vocabulary

Afer/o

Ajn

Akcident/iĝ/i

Akcident/o

Akompan/i

Atent/i

Atent/ind/a

Aspekt/I

Atak/i

Atent/inda

Aŭskult/i

Babil/i

Bru/o

Brul/i ntr

Brul/ig/i tr

Buton/o

Ĉial

Ĉiom

Danĝer/o

Dank’ al Di/o

Di/o

Dolor/i ntr

Dolor/o

Drog/o

Efik/i

Esprim/i

Fal/i

Fart/i

Febr/o

Fleg/i

Fleg/ist/in/o

Flustr/i

Frenez/ul/o

Gajn/i

Gest/o

Gorĝ/o

Gvid/i

Hospital/o

Ial

Iam ajn

Iel ajn

Ind/a

Injekt/i

Iom

-ita (de)

Ĵet/i

Kapt/i

Kia ajn

Kial

Kiam ajn

Kie ajn

Kiel ajn

Kio ajn

Kiu ajn

Kompat/ind/a

Kompat/i

Konsol/i

Kovr/i

Kviz/o

Kriz/o

Kruc/o

Krur/o

Kurac/i

Kurac/ist/o

Mensog/i

Najbar/o

Nenial

Neniom

Okup/it/a

Pak/i

Por amuz/o

Prem/i

Premi/o

Pro

Pro amuz/o

Pun/i

Puŝ/i

Re/kon/i

Re/san/iĝ/i

Romp/i

Ŝanc/o

Sang/o

Sav/it/a

Sav/i

Sid/iĝ/I

Soif/i

Soif/o

Super

Ŝok/i

Ŝok/o

Ŝvit/i

Ŝvit/o

Tial

Tiom

Tiom (da)

Tus/i

Voĉ/o

Vund/it/a

Vund/i

Affair, business, thing

-ever

Suffer an accident

Accident

Accompany

Pay attention to

Worthy of attention

Have look of

Attack

Worthy of attention

Listen

Chat, gossip

Noise

Burn, be on fire

Burn, consume by fire

Button

For every reason

All of it, the whole

Danger

Thank God (set phraze)

God cf divine

Hurt, be painful

Pain cf doloroso

Drug

Have effect on

Express

Fall

Be in good / bad health

Fever

Nurse

Female nurse

Whisper

Madman

Win, gain

Gesture

Throat cf disgorge

Guide

Hospital

For some reason

At any time

By any means

Worthy

Inject

A bit, a little, some

Action completed (by)

Throw

Catch, capture

Whatever kind of

Why, for what reason

Whenever

Wherever

By any means

Whatever

Whoever

Piteous, cf compassion

Have compassion on

Console

Cover

Quiz

Crisis, emergency

Cross

Leg

Treat medically

Medic, (medical) doctor

Lie, tell a lie

Neighbour

For no reason

None at all, no quantity

Busy, occupied

Pack

Aimed at amusement

Press, oppress

Prize (not ‘premium’)

Because of, owing to

From amusement

Punish

Push

Recognise

Recover health again

Break a leg

Chance, prospect

Blood cf sanguine

Be rescued

Rescue, save

Sit down, become seated

Be thirsty

Thirst

Above, over (prep)

Shock, give shock to

Shock

Sweat, give out sweat

Sweat

For that reason

So much, so many

So much, so many of

Cough

Voice; vote

Wounded

Wound

Leciono 16

Leciono 18